ZMIANY PRZEPISÓW W ZAKRESIE POSZUKIWANIA I WYDOBYCIA WĘGLOWODORÓW W POLSCE

Autor: Ewa Rutkowska-Subocz

Dentons, Warszawa, Polska

Data publikacji: 27 maja, 2013

Jaka będzie zorganizowany nowy system licencjonowania w zakresie węglowodorów? 

Czy będzie można połączyć siły z innymi przedsiębiorcami?

Czy po przejęciu lub połączeniu przedsiębiorstw nastąpi automatyczne przeniesieni koncesji?

Co stanie się z koncesjami udzielonymi przed wejściem w życie zmienionej ustawy?

Czy nastąpią zmiany w zakresie przepisów, dotyczących OOŚ?

Co będzie dalej?

W dniu 15 lutego 2013 r. polski rząd opublikował projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze oraz  innych ustaw regulujących proces poszukiwania i wydobycia minerałów („Projekt ustawy”).  Projekt ustawy wprowadza szczególne rozwiązania w odniesieniu do poszukiwania i wydobycia węglowodorów, a tym samym jest szczególnie ważny dla branży gazu łupkowego.  
Wcześniej polski rząd tak naprawdę rozważał przygotowanie specjalnej ustawy, która dotyczyłaby wyłącznie węglowodorów, jednak obecnie uważa się, że to nie nastąpi.   Regulacje dotyczące węglowodorów zostaną wprowadzone do przepisów już istniejących.  
Najważniejsze elementy projektu ustawy o zmianie ustawy zostały przedstawione poniżej. 

Jaka będzie zorganizowany nowy system licencjonowania w zakresie węglowodorów?

Nastąpią istotne zmiany licencjonowania w zakresie węglowodorów. Nowy system będzie zorganizowany w następujący sposób: 

• Nie będzie wymagana koncesja na poszukiwanie węglowodorów.
• Nie będzie konieczności uzyskania specjalnej decyzji, zatwierdzającej przeprowadzenie badań geofizycznych (z wyjątkiem poszukiwań na obszarze morskim). Badania geofizyczne są rozumiane jako prace geologiczne, prowadzone w oparciu o metody geofizyczne w połączeniu z metodami geologicznymi badań struktur geologicznych, związanych z występowaniem węglowodorów, z wyłączeniem odwiertów o głębokości przekraczającej 100 metrów i prac z wykorzystaniem środków strzałowych. Usunięcie wymogu posiadania specjalnej decyzji zatwierdzającej powinno pozwolić na większą elastyczność i konkurencję w sektorze badań geofizycznych.  
• Zarówno na poszukiwanie jak i na wydobycie węglowodorów będzie tylko jedna koncesja. Koncesja będzie podzielona na dwa etapy: etap poszukiwań i etap wydobycia. Etap poszukiwań będzie trwać maksymalnie 5 lat, natomiast etap wydobycia około 25 lat. Możliwe będzie jedynie nieznaczne wydłużenie czasu trwania tych etapów. Aby przejść od etapu poszukiwań do etapu wydobycia konieczna będzie „decyzja inwestycyjna”. 
• Koncesje na poszukiwanie i wydobycie węglowodorów będzie wydawana w 3-etapowym przetargu: (i) pre-kwalifikacje, (ii) postępowanie przetargowe, (iii) obowiązkowe podpisanie umowy o współpracy z Narodowym Operatorem Kopalin Energetycznych S.A. („NOKE").   
• Procedura przetargowa może zostać zainicjowane na wniosek przedsiębiorcy.  Organ jest uprawniony do dokonywania oceny, czy wniosek jest uzasadniony i może odmówić wszczęcia procedury przetargowej, jeżeli stwierdzi brak zasadności wniosku. 
• Na etapie pre-kwalifikacji wnioskodawcy będą podlegali ocenie pod względem kryteriów kwalifikacyjnych, dotyczących: wiedzy i doświadczenia, potencjału technicznego, zdolności finansowej. Szczególnie ważne jest to, iż wnioskodawca kontrolowany przez władze państwowe lub obywateli państw trzecich, będzie musiał udowodnić, że jest niezależny od podmiotu dominującego w stopniu, który zapewnia bezpieczeństwo publiczne.
• W przetargu udział będą mogli brać jedynie ci wnioskodawcy, którzy pomyślnie przejdą etap pre-kwalifikacji. Kryteria przetargowe obejmują: (i) metody zarządzania, system organizacji i sposób prowadzenia działalności, (ii) zakres i harmonogram proponowanych prac poszukiwawczych lub wydobywczych, oraz (iii) proponowany udział NOKE w zyskach oraz kosztach prac.  
• NOKE oraz zwycięzca przetargu podpisują następnie umowę o współpracy. Wzór umowy o współpracy zawarty będzie w rozporządzeniu wykonawczym. Nieformalny projekt rozporządzenia wykonawczego został już upubliczniony, ale do dziś nie stał się on przedmiotem konsultacji publicznych.
• NOKE jest państwowa firma, nadzorowana przez Ministra Skarbu Państwa, która będzie uczestniczyć w poszukiwań i wydobycia gazu łupkowego i będzie posiadała udział w koncesji aby „wzmocnić nadzór administracyjny nad właściwym wykonaniem zobowiązań koncesyjnych i bezpiecznym rynkiem wtórnym koncesji".  NOKE będzie otrzymywać zyski z działalności górniczej, ale poniesie jedynie minimalne koszty (tylko do wysokości 5% kosztów działalności górniczej lub do kwoty podanej w ogłoszeniu przetargowym). Będzie to podmiot uprawniony do podejmowania decyzji dotyczących działalności górniczej, ale nie będzie ponosił praktycznie jakiejkolwiek związanej z tym odpowiedzialności cywilnej i publicznej.  Ponadto NOKE nie podlega ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej i nie będzie uczestniczyć w kosztach, związanych z takim ubezpieczeniem.
• Koncesja będzie przyznawana po podpisaniu umowy o współpracy.

Czy będzie można połączyć siły z innymi przedsiębiorcami?

Umowy o współpracy będą stanowić jedynie ramy, w ramach których inni przedsiębiorcy będą zapraszani do współpracy w zakresie działań, związanych z gazem łupkowym. Oznacza to, iż NOKE będzie zaangażowany. Podczas, gdy etap kwalifikacji każde przedsiębiorstwo musi przejść oddzielnie, na etapie postępowania przetargowego możliwy będzie zbiorowy projekt.

Możliwość połączenia sił w celu działania na podstawie aktualnie posiadanych koncesji może być ograniczona lub nawet wyłączona.

Czy po przejęciu lub połączeniu przedsiębiorstw nastąpi automatyczne przeniesieni koncesji?

W przeciwieństwie do obecnie obowiązujących przepisów, na mocy przepisów znowelizowanych, następowało będzie automatyczne przeniesienie koncesji po transakcjach przejęcia lub połączenia przedsiębiorstw, takich jak: podział, połączenia lub nabycie przedsiębiorstwa.  Decyzja o przeniesieniu koncesji będzie wymagana w każdym z tych trzech przypadków.  To będzie czasochłonne i ryzykowne, ponieważ nowy posiadacz koncesji będzie musiał przejść procedurę kwalifikacyjną.

Co stanie się z koncesjami udzielonymi przed wejściem w życie zmienionej ustawy?

Projekt ustawy zawiera szereg przepisów przejściowych, odnoszących się do całego zakresu przypadków. Najważniejsze z nich przewidują, że koncesja na rozpoznawanie i poszukiwanie gazu łupkowego, przyznane przed wejściem w życie nowelizacji, będą obowiązywać do upływu ich terminu. Jednak projekt prac geologicznych, dotyczących tej działalności, będzie można zmienić tylko raz.  

Koncesja na rozpoznawanie i poszukiwanie gazu łupkowego, przyznana zanim nowelizacja stanie się obowiązującym prawem, może być zmieniona na koncesję na poszukiwanie i wydobycie węglowodorów.  W tym celu posiadacz koncesji musi złożyć wniosek w ciągu 2 lat od momentu wejścia nowelizacji w życie. W celu uzyskania zmiany koncesji, wnioskodawca będzie musiał spełniać warunki kwalifikacyjne (patrz wyżej) i podpisać umowę o współpracy z NOKE. Zmiana koncesji jest atrakcyjną opcją, ponieważ umożliwia koncesjonariuszowi współpracę z innymi przedsiębiorstwami (na podstawie znowelizowanej ustawy będzie to możliwe jedynie wówczas, gdy zostanie podpisana umowa o współpracy). Z drugiej strony, zmiana koncesji będzie wymagała udziału NOKE.

Projekt ustawy przewiduje również specjalną procedurę przyznawania koncesji na wydobycie węglowodorów, jeżeli wnioskodawca: (i) otrzymał koncesję na rozpoznawanie i poszukiwanie węglowodorów przed dniem wejścia w życie nowelizacji, (ii) zbadał i udokumentował złoże węglowodoru, stanowiące własność górniczą oraz sporządził dokumentację geologiczną z dokładnością wymaganą dla uzyskania koncesji na wydobywanie węglowodorów, oraz (iii) spełnia kryteria kwalifikacyjne (patrz wyżej). W takim przypadku nie jest konieczne zastosowanie pełnej procedury przetargowej.

Czy nastąpią zmiany w zakresie przepisów, dotyczących OOŚ?

Projekt ustawy zawiera zmiany przepisów z zakresu oceny oddziaływania na środowisko, ukierunkowane w szczególności na ułatwianie realizacji projektów, dotyczących gazu łupkowego. Na przykład, zgodnie z planowaną nowelizacją, opis naturalnych elementów raportu OOŚ zostanie ograniczony do promienia 500 metrów od zewnętrznej granicy projektu. Pozwoli to operatorom gazu łupkowego na zmniejszenie zakresu badań i kosztów raportu OOŚ.

Po wejściu w życie nowelizacji, decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych nie będzie trzeba uzyskiwać z góry, przed uzyskaniem koncesji na rozpoznawanie i poszukiwanie węglowodorów, lecz będzie ona obowiązkowa na późniejszym etapie, czyli - przed wydaniem koncesji na poszukiwanie i wydobywanie węglowodorów.

Co więcej, nie będzie obowiązku uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych w przypadku poszukiwania węglowodorów w odwiertach o głębokości nie przekraczającej 5000 metrów. W związku z tym, konieczność uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych pojawi się wówczas, gdy głębokość odwiertów w poszukiwaniu węglowodorów przekroczy 5 000 m. Nowelizacja ustawy wprowadza również zmiany do przepisów, dotyczących OOŚ, w odniesieniu do działalności organizacji pozarządowych. Projekt ustawy zawiera, w odniesieniu do organizacji ekologicznych, które chcą brać udział w postępowaniu, obowiązek, iż muszą one być zarejestrowane przez co najmniej 1 rok przed rozpoczęciem procedury, prowadzącej do wydawania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych, wymagającej rozpoczęcia udziału społeczeństwa. Zmiana ta ma na celu wyeliminowanie ryzyka zaskarżania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych przez organizacje pozarządowe, utworzone ad-hoc, aby zablokować konkretną inwestycję. 

Co będzie dalej?

Projekt ustawy poddany zostanie konsultacjom publicznym i międzyresortowym, które potrwają do dnia 18 marca 2013 roku. Następnie rząd będzie musiał wziąć pod uwagę poczynione komentarze i zainicjować procedurę legislacyjną w parlamencie i u prezydenta. Obowiązującego prawa nie należy się spodziewać przed wrześniem 2013 roku.  

Warto wspomnieć przy okazji, że odrębny projekt ustawy o zmianie ustawy podatkowej ujrzał światło dzienne w dniu 1 marca 2013 r. i jest przedmiotem konsultacji publicznych.