Zdobywanie zaufania społecznego: monitorowanie gazu łupkowego
Mike Stephenson, British Geological Survey
Styczeń 2014
Monitorowanie i przepisy są kluczowe dla uporządkowanego i zrównoważonego rozwoju energii, jak również dla zaufania społecznego oraz inwestorów. W przypadku gazu łupkowego, zaufanie społeczne jest szczególnie ważne. W chwili obecnej, zaufanie społeczne w kontekście gazu łupkowego w Europie jest stosunkowo niskie, co przekłada się na protesty towarzyszące większości realizowanych działań. Dla firm jak i zwolenników gazu łupkowego są to przykłady „nimbizmu” [red. sprzeciwianie się rozmieszczeniu czegoś, co uważa się za niepożądane; ang. not in my backyard), który jest czynnikiem wystarczającym aby spowolnić rozwój a nawet doprowadzić do całkowitego zatrzymania prac.
Dwa miesiące temu odwiedziłam piaski roponośne i instalacje wydobywcze gazu łupkowego w Albercie (Kanada). Alberta leży na potężnych zasobach, jednak dużym wyzwaniem jest propagowanie ich zrównoważonego charakteru wśród Kanadyjczyków ponieważ zarówno piaski roponośne jak i wydobycie gazu łupkowego wywierają wpływ na atmosferę, dziką przyrodę oraz wodę. Nowo powołana „Agencja Monitoringu Środowiskowego w Albercie” (ang. Alberta Environmental Monitoring Agency) będzie się zajmowała szczegółowym monitoringiem wpływu środowiskowego, dostarczając danych w czasie rzeczywistym, które cechować będą wiarygodność, łatwy dostęp, otwartość i niezależność od firm. Wyraża się nadzieję, że tego rodzaju przepływ danych upewni społeczeństwo, że zarządzanie zasobami odbywa się w granicach zdefiniowanych przez zrównoważony rozwój i natychmiast uwidoczni wszelkie uchybienia.
W Europie padają poważne pytania dotyczące tego czy powinniśmy się brać za kolejne paliwo kopalne, jakim jest gaz łupkowy, na wielką skalę ale wielu ekspertów uważa, że gaz łupkowy mógłby odegrać pewną rolę w nadchodzących latach, jako pomost w stronę rozwiązań niskowęglowych, w szczególności jeśli zastąpi elektryczność zasilaną węglem. Aby jednak dać zielone światło jego rozwojowi, Wielka Brytania oraz Europa powinny rozważyć bardziej kompleksowy system monitoringu, tak aby wykorzystywanie zasobów przypowierzchniowych mogło się odbywać zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa. System monitoringu powinien wychodzić poza najbliższą lokalizację odwiertu, przyglądając się szerszemu basenowi geologicznemu, szczególnie w przypadku zagęszczonej aktywności podłoża (podpowierzchniowej). Monitoring powinien uwzględniać czujniki podłoża – nie tylko mikro-sejsmikę ale również czujniki badające właściwości skalne oraz wód gruntowych. Powinien być również realizowany nad powierzchnią, pod kątem identyfikowania emisji niezorganizowanych oraz zachowań powierzchniowych za pomocą np. INSAR. Taki monitoring na dużą skalę może wiele zrobić dla zapewnienia społeczeństwa, że jesteśmy w stanie zarządzać podłożem w sposób zrównoważony i bezpieczny. Monitoring tego rodzaju będzie miał również znaczenie dla innych działań związanych z energią, które są uzależnione od zabezpieczenia geologicznego [red. uszczelnienia] lub rozumienia głębokich przepływów, np. CCS [red. przechwytywanie i magazynowanie dwutlenku węgla; ang. carbon capture and storage], podziemne magazynowanie gazu, gospodarka odpadami geotermalnymi i radioaktywnymi.
W Wielkiej Brytanii i w Europie część tej struktury została już zrealizowana. Na przykład w Wielkiej Brytanii, narodowa sieć monitorowania sejsmicznego (ang. seismic monitoring network, utworzona w ramach BGS) oraz BCH methane groundwater survey [red. instytut analizujący poziom metanu w wodach gruntowych] dokonują pomiarów kluczowych linii bazowych, które pomogą nam ustalić czy zmiany nastąpiły po odwiertach. Wiele instytutów geologii na terenie Europy również pełni te funkcje ale powinniśmy zwiększyć zagęszczenie monitorowania i rozszerzyć działalność tak by uwzględnić inne obszary budzące wątpliwości społeczne – np. emisje niezorganizowane i zapadanie się terenu – i nauczyć się prezentować te dane w bardziej swobodny, otwarty i przejrzysty sposób.
W ramach Brytyjskiej Służby Geologicznej (BGS) planujemy projekt o nazwie „Energy Test Bed”, który będzie nową narodową siecią monitoringu rozmieszczoną w pięciu kluczowych regionach Wielkiej Brytanii. Inicjatywa ma na celu utworzenie naturalnych laboratoriów do analizy podłoża o charakterze regionalnym. Każdy region wybierano by w oparciu o jego konkretne wyzwania energetyczne oraz typ geologii podłoża. Na przykład północno-zachodnia część Anglii mogłaby zostać wybrana pod kątem monitoringu możliwych odwiertów gazu łupkowego, włączając monitoring sejsmiczny o wysokim zagęszczeniu, monitorowanie tomografii elektrooporowej płytko zalegających formacji wodonośnych, analizy satelitarne oraz geodynamiczny monitoring odwiertu. Pozostałe obszary z różnego rodzaju wyzwaniami mogą wymagać innego zestawu czujników; niemniej jednak całość 5 laboratoriów naturalnych pokryje reprezentatywny zakres uwarunkowań geologicznych oraz powiązanych z energią uwarunkowań rozwojowych w Wielkiej Brytanii.
Tego rodzaju sieć monitoringu w znacznym stopniu poprawiłaby poziom naszej wiedzy na temat pokładów przypowierzchniowych Wielkiej Brytanii i przyczyniłaby się do zwiększonej wydajności i zrównoważenia środowiskowego. Będziemy musieli sprawić, że dane będą całkowicie otwarte i przejrzyste, upubliczniać je i zachęcać społeczeństwo aby rozumiało co one oznaczają.
Narodowy system monitoringu realizowanego w czasie rzeczywistym, którego wyniki naukowe są komunikowane przejrzyście i wydajnie, może wiele zrobić dla przekonania społeczeństwa, że odwierty poszukiwawcze gazu łupkowego oraz inne formy działań przypowierzchniowych mogą być realizowane bezpiecznie i w sposób zrównoważony.
SHIP jest wdzięczny za poparcie udzielone przez Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk (ING PAN) i wersje polskie zamieszczonych tekstów.